Tìm hiểu hiện tượng bốc đầu xe khi tăng tốc đột ngột

Cảm giác phấn khích khi tăng tốc là một trong những điều dễ gây nghiện đối với các dòng xe phân khối lớn. Nhưng khi xe tăng tốc, bánh trước của xe lại dễ bị nhấc lên khỏi mặt đường, tại sao lại như vậy?

Khi xe tăng tốc, cảm giác phần đuôi xe đang bị ép xuống, hay nén lại. Tuy nhiên, thực chất thì chính phần đầu của xe đã được nâng lên, và hai bộ phận đã gây ra hiện tượng này chính là phuộc trước và gắp sau.

Đối với xe máy, động cơ sinh tạo ra lực để quay bánh xe, và nhờ vào lực ma sát tạo giữa bánh sau và mặt đường mà xe có thể tiến về phía trước. Khi xe tăng tốc, mô-men xoắn của động cơ sẽ kéo xích truyền động (dây sên) và làm quay bánh sau theo hướng quay của động cơ. Động cơ sẽ kéo quay bánh xe với một lực cực lớn thông qua dây sên, qua đó, tác động một lực cực lớn lên gắp sau.

Lực mà gắp sau phải chịu thực tế lại không truyền theo phương ngang như nhiều người lầm tưởng khi quan sát hình dạng thiết kế của gắp. Nếu bánh sau chịu lực theo phương ngang, thì sẽ khoảng cách giữa bánh sau và động cơ sẽ liên tục thay đổi khi xe chuyển động, một điều bất hợp lý khi thiết kế xe gắn máy. Vì vậy, vị trí đặt gắp sau rất quan trọng.

Thực tế là vị trí của nhông trước (gắn với động cơ), nhông sau (gắn với bánh) và điểm cố định gắp sau tạo thành một hình tam giác, và gắp sau sẽ chỉ có thể di chuyển lên trên hoặc hướng xuống trên đường thẳng nối động cơ và bánh sau. Vì bánh sau phải luôn tiếp xúc với mặt đường để tạo ra ma sát, nên gắp sau chỉ có thể được gắn với khung xe ở phía trên đường thẳng này. Gắp sau dưới tác dụng của lực kéo sẽ có xu hướng nâng phần khung xe lên trên, khiến người lái cảm giác xe như đang bị nhấc lên khỏi mặt đường.

Hiện tượng này dễ cảm nhận hơn ở các dòng xe được trang bị phuộc trước có hành trình đàn hồi lớn, tức được thiết lập mềm (soft). Các loại phuộc phổ thông không có khả năng tùy chỉnh giảm chấn (damping) sẽ khó cảm nhận được hiện tượng này. Hệ thống phuộc này xuất hiện trên rất nhiều dòng xe của Yamaha, tiêu biểu như chiếc xe hyper naked đầu bảng MT-10 với động cơ mạnh mẽ và hệ thống phuộc KYB cao cấp với khả năng tùy chỉnh toàn phần.

Với những chiếc xe đua GP từ những năm 1990 như YZR500 hay cỗ máy MotoGP YZR-M1 mới nhất, vị trí của gắp sau còn có thể được tùy chỉnh thay vì cố định, do các dòng xe này tăng tốc mạnh đến mức bánh trước đôi khi bị nhấc lên khỏi mặt đất. Những người mới làm quen với xe phân khối lớn có thể sử dụng công nghệ để hạn chế tình trạng này, tiêu biểu như công nghệ chống bốc đầu của MT-09.